شاطر
رسم شاطری که از صبح تا ظهر عاشورا در روستای جَزَن برگزار میشود، باوری مذهبی در بین اهالی روستا است که این رسم با پوشش خاص اجرا می شود.
این آیین به شماره ثبت ۶۴۹ در فهرست آثار ملّی ایران به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی به ثبت رسیده است.
در دوران صفویه افراد چالاکی جلوی موکبها میدویدند و راه را باز میکردند، این رسم با نام شاطری معروف بود، اما هم اکنون افرادی با پوشش خاص در حالی که چوب دستی مخصوص (ارژن) در دست میگیرند، جلوی مراسم تعزیه راه میروند و به عبارتی راه را باز میکنند.
صبح روز دهم محرم، در منازلی که از قبل تعیین شده، عده ای از مردان برای اجرای این آیین حاضر شده و لباس های مخصوص به این آیین را پوشیده و بر چشمان خود سرمه می کشند.
عده ای از مادران نیز با پوشاندن لباس و سرمه کشیدن بر چشمان فرزندان و نوه های خود، آن ها را برای این آیین آماده می کنند.
لباس های این افراد مخصوص بوده و دارای پارچه های رنگی فراوانی است که به نوعی آن ها را شبیه فرشته های آسمانی می کند.
این رسم از جمله آیین های معنوی در دامغان است که افراد با اعتقاد به این آیین، مراتب ارادت خود را به سیدالشهدا و یاران با وفایش اعلام کرده و به نوعی در پرشور برگزار شدن عزاداری سید و سالار شهیدان نقش ایفا می کنند.
شاطران در روز عاشورا پس از پوشیدن لباس و کشیدن سرمه بر چشمان، از منزل خارج شده، جلوی هیات قرار گرفته و به نوعی راه را برای عزاداران باز می کنند.
این آیین تا آغاز تعزیه روز عاشورا ادامه دارد و در زمان برگزاری تعزیه نیز، این افراد، جلوی اسب امام حسین (ع) و یارانش می دوند و به نوعی از ورود سیدالشهدا و شهدای کربلا به میدان جنگ ممانعت می کنند.
در روز عاشورا، فرشتگان اجازه شرکت در جنگ را نداشتند و با این اقدام خود، قصد جلوگیری از شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ تن را داشتند.
این رسم در آیین سوگواری روز یازدهم در شهر دامغان نیز برگزار می شود و شاطران در جلوی هیات قرار می گیرند.
شنیده های تاریخی حکایت می کند که در فرهنگ عاشورا، شاطران به ۲ دسته شاطران سیاه پوش و شاطران سبز پوش تقسیم می شدند که ۲ سیاه پوش همراه امام حسین (ع)، ۲ سبز پوش همراه حضرت ابوالفضل (ع) و یک سیاه پوش و یک سبز پوش همراه حضرت زینب (س) بودند.
۶ فرشته با بال های گشوده و چشمانی آسمانی که برای شهادت دادن ، سرمه بر مژه عشق داشتند.
مقاله پژوهشی شاطر - بهمن 1400
عنوان مقاله
ریشهیابی و خاستگاه تاریخی موقعیت و نوع پوشش شاطران درمراسم تعزیه عاشورا در روستای جَزَن دامغان
به همت
سرکار خانم معصومه طوسی (عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه سمنان)
گزارش تصویری خبرگزاری صدا و سیما - 19 شهریور 1398
مستند شاطر (جمال شیرازیان) - بهمن 1384
(پخش از آپارات)
(پخش از یوتیوب)
گلچین تصاویر شاطر در ایام محرم
در حال تکمیل
50%